Hipoglikemia (niedocukrzenie) objawy, przyczyny, rodzaje

Hipoglikemia (niedocukrzenie) to stan obniżonego stężenia glukozy we krwi. Spadek glikemii może być wywołany różnymi czynnikami, np. lekami przeciwcukrzycowymi, w szczególności insuliną. Towarzyszy mu szereg objawów o różnym nasileniu i czasie trwania. Z artykułu dowiesz się, czym jest hipoglikemia, jakie są jej rodzaje, przyczyny oraz symptomy.

Spis treści

Co to jest hipoglikemia (niedocukrzenie)?

Klasyfikacja hipoglikemii

Rodzaje hipoglikemii

Podział hipoglikemii ze względu na potencjalne przyczyny
Podział hipoglikemii ze względu na nasilenie i/lub rodzaj objawów

Przyczyny hipoglikemii (niedocukrzenia)

Hipoglikemia a interakcje lekowe

Objawy hipoglikemii

Najczęstsze objawy hipoglikemii

Leczenie hipoglikemii
Hipoglikemia (niedocukrzenie) - FAQ

Co to jest hipoglikemia?

Hipoglikemia, czyli niedocukrzenie, jest stanem zagrażającym zdrowiu i/lub życiu, który występuje, gdy stężenie glukozy we krwi jest zbyt niskie.

Wg definicji Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) hipoglikemię rozpoznaje się przy stężeniu poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol) niezależnie od objawów klinicznych.

Klasyfikacja hipoglikemii

W zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) z 2022 roku została podana klasyfikacja hipoglikemii według International Hypoglycemia Study Group (2017). Wyróżnia się w niej trzy poziomy:

Alertowe stężenie glukozy (poziom 1) – gdy stężenie glukozy wynosi ≤ 70 mg/dl (≤ 3,9 mmol/l).
Klinicznie istotna hipoglikemia (poziom 2) – gdy stężenie glukozy jest < 54 mg/dl (< 3,0 mmol/l).
Ciężka hipoglikemia (poziom 3) – w przypadku której nie istnieje specyficzny próg stężenia glukozy.

Rodzaje hipoglikemii

Zależnie od organizacji i towarzystw naukowych istnieją różne klasyfikacje hipoglikemii.

Według Grupy Roboczej ds. Hipoglikemii Amerykańskiego Towarzystwa Diabetologicznego wyróżnia się:

Ciężką hipoglikemię – wymaga pomocy drugiej osoby, objawy są nasilone, a leczenie może obejmować podanie węglowodanów lub glukagonu.
Udokumentowaną hipoglikemię objawową – stwierdzane są zarówno objawy hipoglikemii, jak i spadek poziomu glukozy poniżej 70 mg/dl.
Bezobjawową biochemiczną hipoglikemię – poziom glukozy jest poniżej 70 mg/dl, ale brak jest objawów.
Prawdopodobną hipoglikemię objawową – występują objawy hipoglikemii, ale nie oznaczano poziomu glukozy.
Pseudohipoglikemię (rzekomą hipoglikemię) – objawy hipoglikemii występują mimo poziomu glukozy powyżej 70 mg/dl.

Kanadyjskie Towarzystwo Diabetologiczne wyróżnia:

Łagodną hipoglikemię z objawami autonomicznymi – pacjent samodzielnie radzi sobie z objawami.
Umiarkowaną hipoglikemię z objawami autonomicznymi i neuroglikemicznymi – pacjent nie wymaga pomocy drugiej osoby.
Ciężką hipoglikemię z objawami klinicznymi – charakteryzuje się częstą utratą przytomności, wymaga opieki i/lub hospitalizacji.

Podział hipoglikemii ze względu na potencjalne przyczyny

Niektórzy autorzy wyróżniają również inne typy hipoglikemii. Wśród nich wymienia się:

Hipoglikemię jatrogenną – jest wynikiem działania insuliny lub doustnych leków hipoglikemizujących, a także innych preparatów zaburzających równowagę glikemii (poziomu glukozy) w organizmie.
Hipoglikemię głodową – występuje w wyniku nieprzyjmowania posiłków, zwykle na czczo. Dochodzi do zaburzeń w produkcji glukozy w wątrobie w stosunku do jej zużycia przez tkanki.
Hipoglikemię reaktywną – pojawia się w ciągu kilku godzin po posiłku, gdy stężenie glukozy spada poniżej 55 mg/dl (3 mmol/l).

Hipoglikemia dotyka również dzieci i młodzież z cukrzycą typu 1. Może u nich wystąpić hipoglikemia nocna, czyli obniżenie poziomu cukru we krwi w godzinach nocnych. Jest to rodzaj hipoglikemii poinsulinowej, który występuje u 7-60% pacjentów.

Podział hipoglikemii ze względu na nasilenie i/lub rodzaj objawów

Przebieg hipoglikemii, podobnie jak w przypadku innych zaburzeń homeostazy, może być asymptomatyczny – wolny od objawów – lub mieć charakter łagodny, umiarkowany do ciężkiego.

Mając na uwadze obraz kliniczny hipoglikemii, wyróżnia się:

Hipoglikemię bezobjawową – obniżony poziom stężenia glukozy stwierdzany jest bez objawów klinicznych.
Hipoglikemię lekką – spadek poziomu glukozy wiąże się z łagodnymi objawami adrenergicznymi, a pacjent nie wymaga pomocy drugiej osoby.
Hipoglikemię umiarkowaną – występują zarówno objawy adrenergiczne, jak i neuroglikopeniczne, a pacjent wymaga pomocy drugiej osoby ze względu na nasilenie objawów.
Hipoglikemię ciężką/głęboką – objawy są nasilone, mogą obejmować zaburzenia świadomości, drgawki, śpiączkę, a pacjent wymaga hospitalizacji.

W przypadku osób starszych objawy ośrodkowe, związane z funkcjonowaniem mózgu, są szczególnie nasilone. Mogą obejmować zaburzenia świadomości oraz inne problemy poznawcze. Ponadto mogą wystąpić zachowania agresywne lub psychotyczne, które początkowo mogą być mylnie klasyfikowane jako typowe objawy psychiatryczne, takie jak demencja, i nie zostać od razu powiązane z cukrzycą.

Przyczyny hipoglikemii (niedocukrzenia)

Wcześniej wspomniałam już o niektórych przyczynach hipoglikemii, takich jak stosowanie leków przeciwcukrzycowych.

Oprócz tego hipoglikemia występuje najczęściej w następujących przypadkach:

U pacjentów w zaawansowanym wieku.
W przypadku długotrwałego leczenia insuliną przez okres ponad 10 lat.
Przy przewlekłej niewydolności narządów, np. nerek i wątroby.
W długotrwałej cukrzycy.
Przy zaburzeniach wchłaniania glukozy.
W przypadku zaburzeń spożywania pokarmów (zbyt wczesne lub późne posiłki).
W związku z nieprawidłowościami w farmakoterapii, takimi jak niewłaściwa częstość stosowania leków i ich dawki (np. insuliny, leków hipoglikemizujących, które zwiększają produkcję insuliny).

Spożycie alkoholu jest istotnym czynnikiem ryzyka hipoglikemii, szczególnie u pacjentów z cukrzycą typu 1, którzy są leczeni insuliną.

Hipoglikemia a interakcje lekowe

Do hipoglikemii mogą prowadzić także interakcje lekowe z lekami przeciwcukrzycowymi. Preparaty te mogą reagować z takimi substancjami jak kwas acetylosalicylowy, paracetamol czy allopurynol, co może opóźniać wydalanie leków obniżających poziom cukru. W efekcie, leki te dłużej pozostają w organizmie, co może prowadzić do obniżenia poziomu cukru we krwi.

Istnieje także istotne ryzyko hipoglikemii z powodu interakcji pochodnych sulfonylomocznika (jednej z grup leków na cukrzycę) z:

niektórymi antybiotykami, np. doksycykliną, klarytromycyną,
chemioterapeutykami, takimi jak ciprofloksacyna,
preparatami przeciwgrzybiczymi, jak flukonazol.

Insulina częściej prowadzi do hipoglikemii niż doustne leki hipoglikemizujące.

Objawy hipoglikemii

Niedostateczny poziom glukozy w organizmie wpływa na dwa główne układy funkcjonalne: układ autonomiczny i układ nerwowy.

Objawy autonomiczne hipoglikemii to m.in.:

drżenie rąk,
zwiększone wydzielanie potu przez skórę,
niepokój,
zmęczenie,
kołatanie serca,
tachykardia.

Objawy neurologiczne niedocukrzenia (neuroglukopeniczne) to m.in.:

zaburzenia widzenia,
zaburzenia mowy,
zaburzenia koordynacji
zaburzenia i/lub utrata świadomości,
dezorientacja
śpiączka,
drgawki.

U pacjentów z hipoglikemią często występuje zróżnicowany obraz kliniczny „niedocukrzenia”. W niektórych grupach dominują objawy autonomiczne, podczas gdy w innych – objawy neuroglikopenii.

Objawem niedocukrzenia może być nawet podwójne widzenie.

Najczęstsze objawy hipoglikemii

W literaturze medycznej można spotkać różne zestawy objawów klinicznych hipoglikemii, które są wymieniane według częstości występowania, np.:

nasilone pocenie się,
drżenie rąk,
uczucie zmęczenia,
problemy z koncentracją,
wzrost napięcia psychicznego,
zawroty głowy.

Na charakter objawów hipoglikemii duży wpływ ma szybkość obniżania się poziomu glukozy oraz zdolność organizmu do kontrregulacji hormonalnej. W tej regulacji biorą udział hormony, które podnoszą poziom glukozy, takie jak glukagon, adrenalina, kortyzol i hormon wzrostu.

infografika hipoglikemia niedocukrzenie medyczny akapit

Hipoglikemia (niedocukrzenie) - podstawowe informacje

Leczenie hipoglikemii

Leczenie hipoglikemii polega przede wszystkim na modyfikacji dotychczasowego schematu leczenia i diety w celu ograniczenia ryzyka niedocukrzenia. W przypadku stosowania insuliny, jednym z rozwiązań jest korzystanie z pompy insulinowej, która może pomóc w precyzyjnym dostosowaniu dawek insuliny.

Do stosowania doraźnego w leczeniu ciężkiej hipoglikemii u dzieci i dorosłych, którzy są na insulinoterapii, wskazany jest glukagon w formie roztworu do wstrzykiwań. Przepisuje się go, gdy poziom glukozy u pacjenta spada poniżej 54 mg/dl (3 mmol/l).

Kluczowe jest również regularne monitorowanie poziomu cukru we krwi, co umożliwia glukometr. Bardziej zaawansowany jest system do ciągłego monitorowania glukozy (CGM - Continuous Glucose Monitor), który może ostrzegać pacjenta o zbliżającej się hipoglikemii, umożliwiając wcześniejsze przeciwdziałanie.

Hipoglikemia - FAQ

W sekcji FAQ znajdziesz jedne z częściej zadawanych pytań dotyczących hipoglikemii.

Kto jest najbardziej narażony na hipoglikemię?

Zwiększone ryzyko hipoglikemii występuje u pacjentów z cukrzycą, szczególnie tych stosujących insulinę. Hipoglikemia może również wynikać z interakcji doustnych leków przeciwcukrzycowych. Dodatkowo, osoby z cukrzycą, które regularnie spożywają alkohol, są także bardziej narażone na epizody niedocukrzenia.

Jak rozpoznać łagodną i ciężką hipoglikemię?

Łagodna hipoglikemia objawia się mniej poważnymi symptomami, takimi jak drżenie mięśni, pocenie się, przyspieszone bicie serca (tachykardia), zawroty głowy i niepokój. W przypadku ciężkiej hipoglikemii objawy są bardziej nasilone i obejmują ryzyko utraty przytomności, drgawek oraz poważne zaburzenia somatyczne i psychiczne, które wymagają pomocy drugiej osoby.

Czy hipoglikemia może być groźna dla zdrowia i życia?

Tak, hipoglikemia może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. W ciężkich przypadkach może prowadzić do utraty przytomności, drgawek, a nawet śmierci, jeśli nie zostanie szybko i skutecznie leczona.

Jakie są możliwe powikłania hipoglikemii?

Często powtarzająca się hipoglikemia może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Może również prowadzić do poważnych powikłań, takich jak wydłużenie odcinka QT, migotanie przedsionków, tachykardia, niedokrwienie serca, a nawet zawał serca.

Jakie urządzenia pomogą monitorować stężenie glukozy we krwi?

Do monitorowania poziomu glukozy najczęściej używa się glukometru, który pozwala na szybkie sprawdzenie stężenia glukozy z kropli krwi pobranej z palca. Bardziej zaawansowanym rozwiązaniem jest system do ciągłego monitorowania glukozy (CGM), który pozwala na bieżąco śledzić poziom glukozy i może ostrzegać o ryzyku zbliżającej się hipoglikemii.

Hipoglikemia to stan, w którym poziom glukozy we krwi spada poniżej normy, tj. 70 mg/dl, co może prowadzić do groźnych objawów, takich jak drżenie, zawroty głowy, a nawet utrata przytomności. Rozpoznanie hipoglikemii i jej przyczyn jest kluczowe dla zapobiegania powikłaniom oraz poprawy jakości życia pacjentów. Świadomość objawów i profilaktyka mogą pomóc w uniknięciu niebezpiecznych epizodów niedocukrzenia – niezależnie od jego etiologii i rodzaju.

PS. Jeśli spodobał Ci się mój artykuł? Jeśli tak, to rzuć groszem na dalsze wsparcie działalności blogowej!

Zajrzyj na:

suppi.pl
buycoffee.to

Wpłać ile chcesz :)

ARTYKUŁ MA CHARAKTER INFORMACYJNY i nie stanowi porady medycznej.

Z czego korzystałam, pisząc ten artykuł?

Dąbrowski M, Pacjent z cukrzycą interdyscyplinarnie, Warszawa, PZWL, 2024
Karnafel W, Hipoglikemia, Warszawa, PZWL, 2017
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, https://ptdiab.pl/images/docs/zalecenia/CTiD-1-2022-pl.pdf, dostęp 28/08/2024
CHPL produktu leczniczego GlucaGen HypoKit

Czym jest hipoglikemia? Rodzaje, objawy, przyczyny i leczenie niedocukrzenia