Tirzepatyd – leczenie otyłości i lek na cukrzycę typu 2

Co to jest tirzepatyd?

Tirzepatyd (ang. tirzepatide) to nowoczesny, długodziałający lek wykorzystywany w leczeniu cukrzycy typu 2 oraz otyłości. Jego innowacyjność wynika z podwójnego mechanizmu działania – tirzepatyd jest agonistą zarówno receptora GLP-1 (glukagonopodobnego peptydu 1), jak i GIP (glukozozależnego peptydu insulinotropowego). Dzięki tej unikalnej kombinacji wspomaga kontrolę poziomu cukru we krwi, a jednocześnie przyczynia się do redukcji masy ciała i poprawy parametrów metabolicznych. Pod względem chemicznym to syntetyczny peptyd składający się z 39 aminokwasów, który przypomina endogenny (produkowany w organizmie) fizjologiczny GIP, jednak ma znacząco dłuższy okres działania.

 

Jak działa tirzepatyd?

Tirzepatyd należy do grupy analogów GIP i GLP-1. Wykazuje szereg korzystnych działań na organizm, m.in.:

• pomaga w kontroli glikemii – obniża poziom glukozy we krwi zarówno na czczo, jak i po posiłku,

• reguluje łaknienie i wspiera metabolizm energetyczny – zmniejsza uczucie głodu i pobór energii, zwiększa uczucie sytości,

• obniża masę ciała i redukuje ilość tkanki tłuszczowej (w tym tłuszczu trzewnego),

• stymuluje wydzielanie insuliny w zależności od poziomu glukozy,

• zwiększa wrażliwość na insulinę – zmniejsza insulinooporność, charakterystyczną dla cukrzycy typu 2 i stanu przedcukrzycowego,

• obniża stężenie glukagonu – hormonu odpowiedzialnego za uwalnianie glukozy do krwi,

• spowalnia opróżnianie żołądka, ograniczając poposiłkowy wzrost glukozy we krwi.

 

Tirzepatyd to lek, który pomaga kontrolować poziom glukozy, insuliny i glukagonu. Dzięki temu jest skuteczny nie tylko w leczeniu cukrzycy typu 2, ale także znajduje zastosowanie w farmakoterapii otyłości.

 

Badania kliniczne wskazują, że tirzepatyd wpływa również na:

• poprawę składu ciała – przyczynia się do większej redukcji tkanki tłuszczowej w porównaniu z beztłuszczową masą ciała,

• zwiększenie sprawności fizycznej – wynikające z redukcji masy ciała i zmniejszenia obciążenia stawów,

• obniżenie poziomu trójglicerydów – co jest kluczowe dla redukcji ryzyka chorób sercowo-naczyniowych,

• redukcję HbA1c (hemoglobiny glikowanej) – wskaźnika kontroli cukrzycy typu 2 (im niższy poziom HbA1c, tym lepsza kontrola choroby).

 

Tirzepatyd jest lekiem o podwójnym znaczeniu do stosowania u pacjentów z cukrzycą typu 2, ale zmagających się również z otyłością. Część badań pokazuje również jego skuteczność w łagodzeniu stłuszczenia wątroby.

 

Tirzepatyd – mechanizm działania

Tirzepatyd, jak wspomniano wcześniej, należy do analogów GIP i GLP-1. Oznacza to, że lek działa na specyficzne receptory związane z regulacją, m.in. gospodarki węglowodanowej organizmu, ale również łaknienia i profilu lipidowego.

 

Tirzepatyd aktywuje:

• Receptory GLP-1 (glukagonopodobny peptyd 1) – wspiera wydzielanie insuliny, hamuje wydzielanie glukagonu i spowalnia opróżnianie żołądka.

• Receptory GIP (glukozozależny peptyd insulinotropowy) – wzmacnia wydzielanie insuliny i wspiera metabolizm tłuszczów, co pośrednio przyczynia się również do redukcji masy ciała.

 

Receptory GLP-1 i GIP zlokalizowane są w różnych narządach i strukturach organizmu, w tym:

• Trzustce – na komórkach wewnątrzwydzielniczych (komórki beta odpowiedzialne za wydzielanie insuliny oraz komórki alfa produkujące glukagon),

• Sercu,

• Naczyniach krwionośnych,

• Komórkach układu immunologicznego,

• Jelitach,

• Nerkach,

• Mózgu – w obszarach odpowiedzialnych za regulację łaknienia.

 

Dodatkowo receptory GIP znajdują się również na adipocytach (komórkach tłuszczowych), co podkreśla ich rolę w metabolizmie lipidów i procesie redukcji tkanki tłuszczowej.

 

Wskazania do stosowania tirzepatydu

Tirzepatyd stosuje się w dwóch podstawowych wskazaniach. Są nimi:

• Cukrzyca typu 2 – w celu obniżenia hiperglikemii, w połączeniu z odpowiednią dietą i ćwiczeniami, a także z innymi lekami przeciwcukrzycowymi, takimi jak metformina.

• Otyłość u pacjentów z BMI ≥30 kg/m² lub nadwaga u osób z BMI ≥27 kg/m², u których występują choroby współistniejące, takie jak nadciśnienie tętnicze, choroby serca, obturacyjny bezdech senny, dyslipidemia (np. miażdżyca) czy stan przedcukrzycowy.

 

Warto jednak podkreślić, że utratę masy ciała z użyciem tego leku można osiągnąć przy zwiększonej aktywności fizycznej.

 

Coraz częściej podkreśla się kardiometaboliczny profil tirzepatydu. Oznacza to, że leki przeciwcukrzycowe, w tym tirzepatyd, nie tylko obniżają poziom glukozy, ale także:

• chronią serce,

• poprawiają parametry lipidowe,

• zmniejszają ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych.

 

Tirzepatyd wykazuje działanie ochronne u pacjentów z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym, co czyni go lekiem o szerokim spektrum korzyści zdrowotnych, wykraczających poza samą kontrolę glikemii.

 

Jak dawkuje się tirzepatyd?

Leki z tirzepatydem podaje się w formie iniekcji podskórnej, zwykle raz w tygodniu (ze względu na jego długi okres działania). Terapia rozpoczyna się od niskiej dawki, która jest stopniowo zwiększana co 4 tygodnie. Stopniowe zwiększanie dawki ma na celu przyzwyczajenie organizmu do leku i minimalizację ryzyka działań niepożądanych, które najczęściej występują na początku leczenia.

 

Terapia zazwyczaj rozpoczyna się od dawki 2,5 mg. Następnie zwiększa się ją kolejno do:

• 5 mg,

• 7,5 mg,

• 10 mg,

• 12,5 mg,

• 15 mg.

 

Warto podkreślić, że osiągnięcie maksymalnej dawki 15 mg nie jest konieczne u wszystkich pacjentów. Ostateczna dawka zależy od wskazań, reakcji organizmu i tolerancji pacjenta na lek. Celem terapii jest znalezienie najbardziej optymalnej dawki, dostosowanej do indywidualnych potrzeb pacjenta i zamierzonych efektów leczenia.

 

W jaki rejon ciała podaje się leki z tirzepatydem?

Roztwór do wstrzykiwań podaje się podskórnie w jeden z trzech obszarów:

• Dolna część brzucha – w odległości około 5 cm od pępka,

• Udo – w przednio-boczną powierzchnię uda,

• Zewnętrzna część ramienia.

 

Lek podaje się raz w tygodniu, a miejsca wstrzyknięcia należy regularnie zmieniać, aby uniknąć podrażnień i zgrubień skóry. Przed podaniem zastrzyku skórę należy zdezynfekować i upewnić się, że jest sucha. Leki z tirzepatydem nie powinny być podawane w obszarach z bliznami, siniakami lub podrażnieniami. Dodatkowo podaje się go niezależnie od posiłków i pory dnia.

 

Tirzepatyd – przeciwwskazania

Tirzepatyd to lek przeciwcukrzycowy o stosunkowo krótkiej liście przeciwwskazań. Głównym przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na substancję czynną lub którykolwiek z pomocniczych składników preparatu.

 

Skutki uboczne przy tirzepatydzie

Tirzepatyd, mimo że jest nowoczesnym lekiem przeciwcukrzycowym, nie jest wolny od działań niepożądanych. Wśród skutków ubocznych wyróżnia się:

• Bardzo często występujące – nudności, biegunka, wymioty, spadek apetytu, zaparcia.

• Często występujące – bóle brzucha, niestrawność, wzdęcia, odbijanie, zawroty głowy, zmęczenie.

• Niezbyt często występujące – odwodnienie (związane np. z biegunką i/lub wymiotami), tachykardia (przyspieszone tętno), wypadanie włosów, nawracające zaparcia.

• Rzadko występujące – reakcje alergiczne, ostre zapalenie trzustki, niedrożność jelit.

 

Warto również zaznaczyć, że stosowanie tirzepatydu może prowadzić do hipoglikemii, zwłaszcza gdy lek jest łączony z innymi preparatami obniżającymi poziom glukozy we krwi, np. pochodnymi sulfonylomocznika. Najczęstsze działania niepożądane na początku leczenia to objawy żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka), które zwykle ustępują wraz z kontynuacją terapii. Objawy te mogą również powrócić przejściowo przy zwiększaniu dawki.

 

 

Tirzepatyd – FAQ

Stosowanie leku z tirzepatydem wykracza poza cukrzycę typu 2. To nowy lek, który wspiera spadek masy ciała. Z tego względu wielu pacjentów przyjmujących tirzepatyd lub rozważających tę terapię może mieć więcej niż kilka wątpliwości. Poniżej zebrałam jedne z częściej zadawanych pytań nt. innowacyjnych leków z tirzepatydem.

 

Czy tirzepatyd jest lekiem na receptę?

Tak, tirzepatyd jest lekiem wydawanym wyłącznie na receptę i przepisywanym w ściśle określonych wskazaniach medycznych. Oznacza to, że nie jest dostępny dla osób z lekką nadwagą, które nie mają chorób towarzyszących wynikających z nadmiaru masy ciała (np. nadciśnienia, dyslipidemii czy stanu przedcukrzycowego). Tirzepatyd jest przeznaczony głównie dla pacjentów z otyłością lub nadwagą z chorobami współistniejącymi, a także dla osób z cukrzycą typu 2.

 

Czy dostępne są tabletki z tirzepatydem?

Obecnie tirzepatyd nie jest dostępny w formie tabletek. Jedyną dostępną postacią leku są zastrzyki podskórne, które podaje się raz w tygodniu.

 

Wśród leków z grupy analogów GLP-1 jedynym wyjątkiem jest semaglutyd, który występuje zarówno w formie:

• zastrzyków podskórnych (preparat Ozempic), jak i

• tabletek doustnych (preparat Rybelsus).

 

Tirzepatyd, jako lek aktywujący zarówno receptory GLP-1, jak i GIP, na razie jest dostępny wyłącznie w formie iniekcji.

 

Czym różni się od siebie tirzepatyd i semaglutyd?

Tirzepatyd i semaglutyd to leki o podobnym zastosowaniu, stosowane w leczeniu cukrzycy typu 2 oraz otyłości, jednak ich mechanizm działania oraz skuteczność różnią się na kilku poziomach.

 

Podstawowa różnica między tymi lekami wynika z mechanizmu działania. Semaglutyd działa jako agonista receptora GLP-1 (glukagonopodobnego peptydu 1), co wspiera wydzielanie insuliny, hamuje glukagon i spowalnia opróżnianie żołądka. Tirzepatyd natomiast, oprócz aktywacji receptora GLP-1, działa również na receptor GIP (glukozozależnego peptydu insulinotropowego). Dzięki tej podwójnej aktywacji tirzepatyd wykazuje silniejszy efekt w redukcji masy ciała oraz lepszą kontrolę poziomu glukozy we krwi niż semaglutyd.

 

W badaniach klinicznych tirzepatyd wykazał większą skuteczność w obniżaniu poziomu HbA1c, co jest istotnym wskaźnikiem leczenia cukrzycy typu 2. Dodatkowo pacjenci stosujący tirzepatyd częściej osiągali znaczącą redukcję masy ciała w porównaniu do osób przyjmujących semaglutyd.

 

Jeśli chodzi o tolerancję, obie terapie mogą powodować działania niepożądane, zwłaszcza objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności czy wymioty. Tirzepatyd jest jednak często lepiej tolerowany pod tym względem, co może mieć wpływ na komfort pacjenta w trakcie terapii.

 

Warto zaznaczyć, że tirzepatyd jest obecnie droższym lekiem niż semaglutyd, co może być istotnym czynnikiem przy wyborze terapii. Pod względem stosowania oba leki podaje się raz w tygodniu, a dawkowanie zwiększa się stopniowo co cztery tygodnie, dostosowując je do reakcji organizmu pacjenta.

 

Choć oba leki są skuteczne w leczeniu cukrzycy i otyłości, tirzepatyd dzięki podwójnemu mechanizmowi działania oferuje szersze korzyści, szczególnie u pacjentów, dla których redukcja masy ciała jest priorytetem.

 

Jakie są nazwy handlowe leków z tirzepatydem?

Obecnie na całym świecie tirzepatyd jest dostępny pod jedną nazwą handlową – Mounjaro, produkowaną przez firmę Eli Lilly. Lek ten jest stosowany zarówno w leczeniu cukrzycy typu 2, jak i otyłości, m.in. w Europie (od 2022 roku). W USA Mounjaro jest zarejestrowane do leczenia cukrzycy typu 2, a Zepbound (od 2023 roku) do kontroli masy ciała u dorosłych.

 

Lek występuje w postaci:

• roztworu do wstrzykiwań we wstrzykiwaczu,

• roztworu we fiolkach do podania za pomocą np. strzykawek insulinówek.

 

Kiedy zwiększa się dawkę tirzepatydu?

Zwiększenie dawki tirzepatydu następuje zazwyczaj, gdy kontrola glikemii jest niedostateczna, mimo przestrzegania diety i regularnej aktywności fizycznej. Proces ten jest stopniowy i odbywa się co 4 tygodnie, aby zminimalizować ryzyko działań niepożądanych oraz umożliwić organizmowi adaptację do leku. Oprócz niewystarczającej kontroli poziomu cukru, dawkę zwiększa się również w sytuacji, gdy pacjent wykazuje tolerancję na niższą dawkę i lek przestaje być równie skuteczny w regulacji glukozy lub redukcji masy ciała. Maksymalna dawka nie jest jednak konieczna u wszystkich pacjentów – leczenie dostosowuje się indywidualnie, poszukując dawki najbardziej optymalnej dla danego pacjenta.

 

Kiedy zmniejsza się dawkę tirzepatydu?

Dawkę tirzepatydu zmniejsza się głównie w przypadku wystąpienia silnych działań niepożądanych, takich jak nudności, wymioty lub inne objawy żołądkowo-jelitowe, które nie ustępują mimo kontynuacji leczenia. Zmniejszenie dawki może pomóc złagodzić te objawy i poprawić tolerancję leku, umożliwiając dalsze prowadzenie terapii.

 

Jakie badania wykonuje się w trakcie terapii tirzepatydem?

W zależności od wskazań lekarz może zlecić badania laboratoryjne, które obejmują:

• HbA1c – istotny w przypadku leczenia cukrzycy, ponieważ świadczy o skuteczności terapii,

• Stężenie glukozy na czczo – do oceny glikemii,

• Profil lipidowy (trójglicerydy, LDL, HDL),

• Próby wątrobowe (ALT, AST),

• Enzymy trzustkowe (amylaza i lipaza) – ich podwyższony poziom może świadczyć o rzadkim zapaleniu trzustki związanym ze stosowaniem tirzepatydu,

• Badanie nerek (kreatynina i eGFR),

• Elektrolity (sód, potas),

• Kwas moczowy – jego poziom może wzrosnąć w wyniku redukcji masy ciała,

• CRP – w celu oceny stanu zapalnego.

 

U pacjentów z otyłością i/lub nadwagą mogą również występować zaburzenia funkcji tarczycy. W takich przypadkach lekarz może zlecić badania tarczycowe, takie jak TSH, FT3, FT4, a także anty-TPO przy podejrzeniu choroby Hashimoto.

 

Czy tirzepatyd ma negatywny wpływ na prowadzenie pojazdów?

W badaniach klinicznych wykazano nieistotny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów. Warto jednak mieć na uwadze fakt, że hipoglikemia będąca działaniem niepożądanym tego leku może stanowić p/wskazanie do kierowania.

 

Czy tirzepatyd wchodzi w interakcje z innymi lekami?

Tak, może wchodzić w interakcje z lekami przeciwcukrzycowymi zwiększając ryzyko hipoglikemii.

 

PS. Spodobał Ci się mój artykuł? Jeśli tak, to rzuć groszem na dalsze wsparcie działalności blogowej!

Zajrzyj na:

• suppi.pl
• buycoffee.to

Wpłać ile chcesz :)

 

ARTYKUŁ MA CHARAKTER INFORMACYJNY i nie stanowi porady medycznej.

---

Z czego korzystałam pisząc ten tekst?

• Ulotka i CHPL leku Mounjaro
• https://go.drugbank.com/drugs/DB15171
• Farmakoterapia w kardiodiabetologii. Red. Mamcarz, Artur; Wełnicki, Marcin . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2024, 202 s. ISBN 978-83-01-23213-9, doi: https://doi.org/10.53271/wglskar2024.1
• Farzam K, Patel P. Tirzepatide. [Updated 2024 Feb 20]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK585056/, dostęp 08/01/2025
• Loomba R, Hartman ML, Lawitz EJ, Vuppalanchi R, Boursier J, Bugianesi E, Yoneda M, Behling C, Cummings OW, Tang Y, Brouwers B, Robins DA, Nikooie A, Bunck MC, Haupt A, Sanyal AJ; SYNERGY-NASH Investigators. Tirzepatide for Metabolic Dysfunction-Associated Steatohepatitis with Liver Fibrosis. N Engl J Med. 2024 Jul 25;391(4):299-310. doi: 10.1056/NEJMoa2401943. Epub 2024 Jun 8. PMID: 38856224.