Co to jest kardiomiopatia? Objawy, rodzaje kardiomiopatii i diagnostyka

Kardiomiopatia – co to jest?

Kardiomiopatia to choroba mięśnia sercowego, która prowadzi do zaburzenia jego funkcji, co może skutkować niewydolnością serca, arytmiami lub innymi powikłaniami. W jej przebiegu serce staje się mniej wydolne w pompowaniu krwi, co wpływa na pracę całego organizmu. Choroba może mieć charakter pierwotny (gdy dotyczy wyłącznie serca) lub wtórny (gdy jest wynikiem innej choroby lub czynnika, np. alkoholizmu, infekcji czy toksyn).

 

Kardiomiopatia często rozwija się bezobjawowo, a jej wczesne wykrycie pozwala spowolnić postęp choroby i uniknąć poważnych komplikacji.

 

Rodzaje i klasyfikacja kardiomiopatii

Kardiomiopatie, zależnie od przyczyn i patomechanizmu dzielimy na:

• kardiomiopatię pierwotną – jest to choroba mięśnia sercowego, która rozwija się niezależnie od innych schorzeń, a jej przyczyna najczęściej leży w uwarunkowaniach genetycznych lub nie jest dokładnie znana (idiopatyczna);

• kardiomiopatię wtórną – jest wynikiem innego schorzenia lub czynnika zewnętrznego, np. przewlekłego nadużywania alkoholu, chorób autoimmunologicznych, zakażeń, leków lub powikłań po przebytych chorobach. W tym przypadku kardiomiopatia jest jednym z objawów ogólnoustrojowego problemu zdrowotnego.

 

>> Przeczytaj również: Serce sportowca – objawy, przyczyny i czynniki wpływające na zmiany w sercu podczas treningu

 

Kardiomiopatie pierowtne – rodzaje

Wyróżnia się 3 rodzaje kardiomiopatii pierwotnych. Są to:

• kardiomiopatia przerostowa – dochodzi do pogrubienia ścian lewej komory serca, co utrudnia odpływ krwi i zwiększa ryzyko arytmii,

• kardiomiopatia rozstrzeniowa – schorzenie, w którym dochodzi do powiększenia jam serca i osłabienia mięśnia sercowego, co prowadzi do upośledzenia jego zdolności do efektywnego pompowania krwi. W rezultacie serce staje się mniej wydolne, co zwiększa ryzyko niewydolności krążenia i powikłań, takich jak arytmie.

• kardiomiopatia restrykcyjna – ściany serca stają się sztywne, co ogranicza jego zdolność do napełniania się krwią.

 

Wśród kardiomiopatii pierwotnych wyróżnia się także arytmogenną kardiomiopatię prawej komory, w której mięsień prawej komory serca jest stopniowo zastępowany przez tkankę tłuszczową lub włóknistą, co prowadzi do groźnych arytmii i zwiększa ryzyko nagłej śmierci sercowej.

 

Kardiomiopatie wtórne – przykłady

Z kolei przykłady kardiomiopatii wtórnej obejmują:

• kardiomiopatię alkoholową – przewlekłe spożywanie alkoholu prowadzi do osłabienia mięśnia sercowego i jego rozszerzenia,

• kardiomiopatię połogową – występuje u kobiet po porodzie i charakteryzuje się nagłym osłabieniem serca,

• kardiomiopatię polekową – niektóre leki, np. chemioterapeutyki, mogą uszkadzać mięsień sercowy i prowadzić do niewydolności serca,

• kardiomiopatię takotsubo, tzw. zespół złamanego serca, inaczej kardiomiopatia stresowa – stres emocjonalny powoduje przejściowe osłabienie serca, przypominające zawał,

• kardiomiopatię zapalną – jest wynikiem przewlekłego stanu zapalnego związanego, m.in. z infekcjami wirusowymi lub bakteryjnymi,

• kardiomiopatię niedokrwienną – rozwija się na skutek przewlekłej choroby wieńcowej (najczęściej).

 

>> Zobacz także: Najczęstsze choroby serca - profilaktyka, przyczyny i objawy

 

Podział kardiomiopatii z przykładami

 

Przyczyny kardiomiopatii

Kardiomiopatia to złożona choroba, której przyczyny mogą różnić się w zależności od jej typu – pierwotnego lub wtórnego. Kardiomiopatie pierwotne rozwijają się jako niezależne schorzenia mięśnia sercowego, często o podłożu genetycznym lub idiopatycznym (nieznanym). Kardiomiopatie wtórne są konsekwencją innych chorób lub czynników zewnętrznych, które z czasem prowadzą do uszkodzenia mięśnia sercowego.

 

Kardiomiopatia pierwotna i jej przyczyny

Wśród przyczyn kardiomiopatii pierwotnej wyróżnia się:

• Czynniki genetyczne – mutacje w genach odpowiedzialnych za budowę i funkcjonowanie mięśnia sercowego są jedną z głównych przyczyn kardiomiopatii przerostowej, rozstrzeniowej i arytmogennej. Choroba często występuje rodzinnie.

• Idiopatyczne zmiany mięśnia sercowego – w wielu przypadkach kardiomiopatia rozwija się bez jednoznacznie ustalonej przyczyny.

 

Przyczyny kardiomiopatii wtórnej

Przyczyny kardiomiopatii klasyfikowanej jako wtórna obejmuje m.in.:

• Infekcje wirusowe i bakteryjne – infekcje (np. wirusowe zapalenie mięśnia sercowego) mogą prowadzić do uszkodzenia komórek serca i rozwoju kardiomiopatii rozstrzeniowej.

• Choroby metaboliczne – cukrzyca, otyłość oraz zaburzenia tarczycy mogą prowadzić do stopniowego pogorszenia funkcji serca i jego przerostu.

• Nadużywanie alkoholu – długotrwałe spożywanie alkoholu uszkadza mięsień sercowy i jest częstą przyczyną kardiomiopatii rozstrzeniowej.

• Leki i toksyny – niektóre chemioterapeutyki, środki immunosupresyjne oraz toksyny mogą prowadzić do kardiomiopatii polekowej, która rozwija się jako skutek uboczny terapii.

• Choroby autoimmunologiczne – schorzenia takie jak toczeń rumieniowaty układowy mogą uszkadzać serce, prowadząc do rozwoju kardiomiopatii restrykcyjnej.

• Choroby układu sercowo-naczyniowego – nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, zawał mięśnia sercowego czy przewlekła niewydolność serca mogą z czasem doprowadzić do wtórnych zmian w mięśniu sercowym.

 

Czy ważne jest rozróżnienie przyczyn w kardiomiopatii pierwotnej i wtórnej?

Rozróżnienie przyczyn kardiomiopatii na pierwotne i wtórne jest istotne, ponieważ ma wpływ na strategię leczenia i rokowanie pacjenta. W przypadku kardiomiopatii pierwotnych leczenie koncentruje się na objawach i profilaktyce powikłań, natomiast w kardiomiopatiach wtórnych kluczowe jest leczenie choroby podstawowej.

 

Kardiomiopatia – objawy

Kardiomiopatia często rozwija się stopniowo, a jej przebieg choroby może być początkowo bezobjawowy. W miarę postępu schorzenia objawy stają się coraz bardziej zauważalne i zaczynają wpływać na codzienne funkcjonowanie. Nasilenie i rodzaj symptomów mogą różnić się w zależności od typu kardiomiopatii oraz stopnia uszkodzenia mięśnia sercowego – mogą one dotyczyć układu krążenia.

 

Najczęstsze objawy kardiomiopatii obejmują:

• Duszność – początkowo pojawia się podczas wysiłku fizycznego, a w zaawansowanych stadiach także w spoczynku lub w pozycji leżącej (orthopnoë).

• Omdlenia i stany przedomdleniowe – są wynikiem niewystarczającego przepływu krwi do mózgu, szczególnie podczas wysiłku lub nagłych zmian pozycji ciała.

• Zawroty głowy – często towarzyszą omdleniom i mogą wynikać z zaburzeń rytmu serca.

• Obrzęki nóg, kostek i brzucha – są efektem zatrzymania płynów i niewydolności serca w pompowaniu krwi.

• Kołatanie serca – pacjenci odczuwają szybkie, nierówne lub mocne bicie serca, co może świadczyć o arytmii.

• Zmęczenie i osłabienie – ograniczenie wydolności serca powoduje zmniejszenie dostarczania tlenu do mięśni, co prowadzi do ogólnego uczucia osłabienia i szybkiego męczenia się.

 

Objawy zaawansowanej kardiomiopatii to m.in.:

• Ból w klatce piersiowej – może pojawić się, zwłaszcza w kardiomiopatii przerostowej, na skutek ograniczonego przepływu krwi przez zwężone naczynia.

• Nocne napady duszności – pacjenci mogą budzić się z uczuciem braku tchu, co wymaga natychmiastowej zmiany pozycji.

• Kaszel – spowodowany zaleganiem płynów w płucach (obrzęk płuc).

• Zimne dłonie i stopy – wynik słabszego przepływu krwi do kończyn.

 

Kardiomiopatia jest chorobą postępującą, a jej wczesne objawy bywają niespecyficzne, co utrudnia szybką diagnozę. Regularne kontrole kardiologiczne, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka (np. z obciążeniem genetycznym), mogą pomóc we wczesnym wykryciu choroby i podjęciu odpowiedniego leczenia.

 

Kardiomiopatia – leczenie

Leczenie kardiomiopatii zależy od jej rodzaju, stopnia zaawansowania oraz obecności objawów. Celem terapii jest poprawa jakości życia pacjenta, zahamowanie postępu choroby i minimalizacja ryzyka powikłań, takich jak niewydolność serca czy nagła śmierć sercowa. W leczeniu stosuje się zarówno metody farmakologiczne, jak i zabiegowe, a istotną rolę odgrywa również zmiana stylu życia.

 

Farmakoterapia – leki w kardiomiopatii

Leki stosowane w kardiomiopatii pomagają w kontrolowaniu objawów i poprawie funkcji serca:

• Beta-blokery – zwalniają pracę serca, zmniejszają zapotrzebowanie na tlen i pomagają kontrolować arytmie.

• Inhibitory ACE (enzymu konwertującego angiotensynę) – rozszerzają naczynia krwionośne, obniżają ciśnienie i redukują obciążenie serca.

• Antagoniści receptora angiotensyny II (ARB) – stosowane, gdy inhibitory ACE są nietolerowane.

• Leki moczopędne – pomagają w usunięciu nadmiaru płynów i zmniejszają obrzęki, co odciąża serce.

• Leki przeciwarytmiczne – kontrolują zaburzenia rytmu serca, które często towarzyszą kardiomiopatii.

• Antykoagulanty (leki przeciwzakrzepowe) – stosowane u pacjentów z migotaniem przedsionków lub innymi czynnikami ryzyka zakrzepów.

 

Zabiegi kardiologiczne i kardiochirurgiczne

Zabiegi inwazyjne i urządzenia wspomagające pracę serca w leczeniu kardiomiopatii obejmują m.in.:

• Kardiowerter-defibrylator (ICD) – wszczepiane urządzenie, które monitoruje rytm serca i w razie potrzeby dostarcza impuls elektryczny, aby zapobiec groźnym arytmiom. Jest to szczególnie ważne u pacjentów z wysokim ryzykiem nagłej śmierci sercowej.

• Terapia resynchronizująca serce (CRT) – polega na stymulacji obu komór serca, co poprawia jego wydajność u pacjentów z niewydolnością serca.

• Ablacja – zabieg polegający na niszczeniu ognisk arytmii, który jest stosowany w przypadku uporczywych zaburzeń rytmu serca.

• Operacje kardiochirurgiczne – w niektórych przypadkach konieczna może być miomektomia (usunięcie części przerośniętego mięśnia sercowego) lub inne procedury mające na celu poprawę przepływu krwi.

 

W przypadkach zaawansowanej niewydolności serca, gdy inne metody leczenia nie przynoszą efektów, przeszczep serca może być jedyną opcją. Zabieg ten jest jednak ostatecznością i wymaga długotrwałego przygotowania oraz kwalifikacji pacjenta.

 

Zmiana stylu życia a kardiomiopatia

Zmiany w codziennym funkcjonowaniu mogą znacząco poprawić stan zdrowia i spowolnić rozwój kardiomiopatii:

• Unikanie alkoholu i substancji toksycznych – mogą one przyczyniać się do uszkodzenia mięśnia sercowego.

• Dieta sercowo-naczyniowa – bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste, zdrowe tłuszcze i uboga w sól oraz tłuszcze trans, wspiera pracę serca i zmniejsza ryzyko powikłań.

• Kontrola masy ciała – nadwaga i otyłość obciążają serce, dlatego w wielu przypadkach zaleca się redukcję masy ciała.

• Regularna aktywność fizyczna – dostosowana do stanu pacjenta, poprawia kondycję układu sercowo-naczyniowego i ogólne samopoczucie.

• Monitorowanie ciśnienia krwi i poziomu glukozy – jest kluczowe w profilaktyce i leczeniu kardiomiopatii.

 

Diagnostyka kardiomiopatii

Wczesne wykrycie kardiomiopatii ma kluczowe znaczenie dla zahamowania postępu choroby i uniknięcia powikłań. Diagnostyka obejmuje:

• Wywiad lekarski i badanie fizykalne – lekarz ocenia objawy, historię chorób serca w rodzinie oraz ogólny stan zdrowia pacjenta.

• Elektrokardiogram (EKG) – pozwala wykryć arytmie, przerost ścian serca lub inne nieprawidłowości w pracy serca.

• Echokardiografia (Echo serca, inaczej USG serca) – obrazowe badanie serca ocenia grubość ścian, funkcję komór oraz przepływ krwi. Jest to jedno z podstawowych badań w diagnostyce kardiomiopatii.

• RTG klatki piersiowej – pomaga w diagnostyce rodzaju kardiomiopatii, może uwidocznić zastój w krążeniu płucnym, a także obecność płynu w jamie opłucnej.

• Holter EKG – monitoring pracy serca przez 24-48 godzin, umożliwia wykrycie arytmii, które mogą pojawiać się epizodycznie.

• Rezonans magnetyczny serca (MRI) – szczegółowy obraz mięśnia sercowego, pozwalający ocenić stopień włóknienia lub przerostu.

• Badania genetyczne – stosowane w przypadku podejrzenia kardiomiopatii o podłożu dziedzicznym.

• Próba wysiłkowa – ocenia, jak serce reaguje na wysiłek, co może ujawnić ukryte problemy z przepływem krwi lub pracą serca.

• Biopsja mięśnia sercowego – w rzadkich przypadkach wykonywana w celu oceny zmian strukturalnych w tkance serca.

 

Diagnostyka kardiomiopatii często wymaga interdyscyplinarnego podejścia i współpracy kardiologa z innymi specjalistami. Wczesne wykrycie pozwala na wdrożenie odpowiedniego leczenia i poprawę jakości życia pacjenta.

 

>> Dowiedz się więcej nt.: Podstawowe badania krwi – czyli jakie? Co warto o nich wiedzieć?

 

PS. Spodobał Ci się mój artykuł? Jeśli tak, to rzuć groszem na dalsze wsparcie działalności blogowej!

Zajrzyj na:

• suppi.pl
• buycoffee.to

Wpłać ile chcesz :)

 

ARTYKUŁ MA CHARAKTER INFORMACYJNY i nie stanowi porady medycznej.

---

Z czego korzystałam pisząc ten tekst?

• Diagnostyka kardiologiczna w praktyce. Red. Główczyńska, Renata . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019, 362 s. ISBN 978-83-200-5922-9
• Kardiologia w gabinecie lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Red. Lesiak, Maciej; Migaj, Ewa Straburzyńska . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018, 507 s. ISBN 978-83-200-5626-6
• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16841-cardiomyopathy, dostęp 10/01/2025