Czym są nootropy i leki nootropowe? Działanie, rodzaje, wskazania, bezpieczeństwo

Nootropy – co to jest i jak działają leki nootropowe?

Nootropy (leki nootropowe) to grupa zróżnicowanych substancji, które wspomagają funkcje poznawcze i kognitywne, takie jak:

• pamięć,

• koncentracja,

• szybkość przetwarzania informacji.

 

Są to zarówno związki pochodzenia naturalnego, jak i syntetycznego.

 

Działanie nootropów jest szczególnie zauważalne u osób z upośledzeniem tych funkcji, jednak mogą być stosowane również przez osoby zdrowe w celu poprawy zdolności zapamiętywania, koncentracji i innych funkcji poznawczych.

 

Większość nootropów charakteryzuje się wysokim profilem bezpieczeństwa. Nie są to jednak leki o natychmiastowym działaniu – efekt terapeutyczny rozwija się w ciągu kilku dni lub tygodni i jest zależny od systematycznego stosowania. Wynika to z mechanizmu działania nootropów, które skutecznie wspierają pamięć i koncentrację.

 

Substancje nootropowe i mechanizm działania na układ nerwowy

Nootropy wpływają one na różne aspekty ośrodkowego układu nerwowego (OUN), m.in. metabolizm komórek nerwowych.

 

Nootropy mogą wpływać na uwalnianie neuroprzekaźników lub na receptory mózgowe – niektóre mogą być prekursorami do wytwarzania określonych przekaźników, np. acetylocholiny. Mogą  również:

• poprawiać zaopatrzenie mózgu w substancje odżywcze,
• przeciwdziałać niedotlenieniu,
• chronić przed wolnymi rodnikami,
• wspierać krążenie mózgowe poprzez działanie antyagregacyjne oraz poprawę elastyczności erytrocytów.

 

Kluczową właściwością, dzięki której nootropy oddziałują na mózg, jest ich zdolność do przenikania przez barierę krew-mózg.

 

Leki nootropowe – dlaczego ludzie je stosują?

Zainteresowanie nootropami wśród pacjentów i osób zdrowych wynika z chęci poprawy wydajności umysłowej, odporności na stres oraz profilaktyki chorób neurodegeneracyjnych.

 

Nootropy przyciągają uwagę dzięki swoim właściwościom wspierającym koncentrację, pamięć i kreatywność, ale także ze względu na:

• Redukcję stresu i zmęczenia – zwiększają odporność psychiczną, a niektóre pełnią dodatkowo rolę adaptogenów (substancji zwiększających odporność na stres ograniczając wydzielanie kortyzolu – przeczytaj więcej nt. brzucha kortyzolowego).

• Profilaktykę neurodegeneracji – wspomagają zdrowie mózgu i mogą przeciwdziałać chorobom neurodegeneracyjnym, takim jak choroba Alzheimera.

• Biohacking – wpisują się w modę na samodoskonalenie i optymalizację pracy organizmu.

 

Wiele osób decyduje się na suplementację nootropów z myślą o utrzymaniu przewagi w pracy lub nauce, dążąc do zwiększenia efektywności i lepszych wyników.

 

Najpopularniejsze rodzaje nootropów

Nootropy syntetyczne i naturalne różnią się składem i mechanizmem działania.

 

Naturalne nootropy pochodzą z roślin (np. liście, korzenie) i zawierają różnorodne substancje, które mogą działać synergistycznie, zwiększając efektywność. Ich skuteczność może być zmienna – wiele zależy od jakości surowca i standaryzacji na związki aktywne.

 

Przykłady naturalnych nootropów dostępnych w postaci ekstraktów to:

• Żeń-szeń właściwy (Panax ginseng) – zawiera ginsenozydy,

• Bakopa drobnolistna (Bacopa monnieri) – zawiera bakozydy,

• Miłorząb japoński (Ginkgo biloba)– zawiera ginkgolidy,

• Różeniec górski (Rhodiola rosea) – zawiera rozawiny i salidrozyd,

• Ashwagandha, inaczej żeń-szeń indyjski lub witania ospała (Withania somnifera) – zawiera witanolidy,

• Gotu kola (wąkrota azjatycka) – zawiera azjatykozyd,

• Guarana (Paullinia cupana) – zawiera metyloksantyny, np. kofeinę (podobnie jak kawa).

 

Syntetyczne i półsyntetyczne nootropy są najczęściej dostępne na receptę, co wynika z ich silniejszego działania oraz potencjalnych skutków ubocznych. Ich profil terapeutyczny oraz dane dotyczące bezpieczeństwa są dobrze udokumentowane, co czyni je bardziej przewidywalnymi w stosowaniu klinicznym.

 

Przykłady syntetycznych i półsyntetycznych nootropów:

• Piracetam – jeden z najlepiej przebadanych syntetycznych nootropów. Wykazuje działanie neuroprotekcyjne, poprawia plastyczność synaptyczną i wspiera regenerację komórek nerwowych.

• Winpocetyna – półsyntetyczny nootrop pozyskiwany z naturalnych prekursorów (np. z barwinka). Winpocetyna poprawia mikrokrążenie mózgowe, działa antyagregacyjnie i chroni neurony przed niedotlenieniem. Jest szczególnie przydatna w leczeniu przewlekłego niedokrwienia mózgu i zaburzeń pamięci u osób starszych.

 

Ciekawym przykładem substancji nootropowej, dostępne w formie suplementu diety, któremu poświęciłam osobny wpis jest DMAE (dimetyloaminoetanol).

 

Wskazania do stosowania nootropów

Jak już wspomniałam, nootropy poprawiają koncentrację i pamięć, wspierają kreatywność, a także mogą zwiększać odporność na stres i redukować zmęczenie.

 

Podstawowym wskazaniem do ich stosowania są zaburzenia pamięci, świadomości i uczenia się. Zaleca się je w przypadku niektórych uszkodzeń mózgu, które prowadzą do pogorszenia lub utraty pamięci oraz upośledzenia świadomości.

 

Nootropy są stosowane zarówno w stanach ostrych, jak i przewlekłych, związanych z upośledzeniem funkcji umysłowych i/lub pamięci. Wiele osób sięga po nie w przypadku zaburzeń uwagi i pamięci wynikających ze zmęczenia, wyczerpania lub wzmożonego wysiłku intelektualnego.

 

Nootropy stanowią również wsparcie w leczeniu takich schorzeń jak:

• choroba Alzheimera,

• otępienie starcze,

• zaburzenia hiperkinetyczne (np. ADHD).

 

Po suplementy diety i preparaty nootropowe często sięgają uczniowie, studenci i dorośli, aby poprawić funkcje poznawcze w okresach zwiększonego zapotrzebowania na koncentrację i uwagę.

 

Nootropy a bezpieczeństwo stosowania

Nootropy, choć często postrzegane jako bezpieczne, wymagają ostrożności w stosowaniu. Zarówno naturalne, jak i syntetyczne substancje mogą powodować skutki uboczne, wchodzić w interakcje z innymi lekami lub być niewskazane dla niektórych grup pacjentów. Wiele nootropów przeznaczonych jest wyłącznie dla dorosłych.

 

Nootropy – skutki uboczne

Najczęstsze działania niepożądane nootropów obejmują:

• bóle i zawroty głowy,

• nadpobudliwość lub bezsenność,

• problemy żołądkowe (nudności, biegunki),

• przyspieszone bicie serca, uczucie kołatania,

• zmęczenie lub spadek koncentracji po ustaniu działania substancji,

• wzmożone napięcie nerwowe, uczucie lęku (przy zbyt dużych dawkach),

• suchość w ustach,

• drżenie mięśni,

• zmiany nastroju.

 

Nasilenie i rodzaj skutków ubocznych mogą różnić się w zależności od mechanizmu działania nootropu, dawki oraz indywidualnej reakcji organizmu. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów zaleca się przerwanie stosowania i konsultację z lekarzem.

 

Nootropy – interakcje z innymi lekami

Nootropy mogą wpływać na działanie:

• Leków uspokajających i nasennych – mogą osłabiać ich działanie, prowadząc do bezsenności lub zmniejszenia jakości snu.

• Leków przeciwdepresyjnych – mogą zwiększać ryzyko działań niepożądanych, takich jak wzmożone pobudzenie, lęk czy tachykardia.

• Leków na nadciśnienie – niektóre nootropy mogą wpływać na ciśnienie krwi, osłabiając działanie leków hipotensyjnych i prowadząc do wzrostu ciśnienia.

• Leków przeciwpadaczkowych – interakcje mogą zmniejszać skuteczność terapii przeciwdrgawkowej lub zwiększać ryzyko napadów padaczkowych.

• Leków stymulujących (np. na ADHD, narkolepsję) – mogą prowadzić do nadmiernej stymulacji, tachykardii i wzrostu ciśnienia krwi.

 

Przed rozpoczęciem stosowania nootropów, szczególnie w przypadku przyjmowania leków na stałe, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Interakcje mogą być zależne od indywidualnej reakcji organizmu i mechanizmu działania konkretnego nootropu.

 

Nootropy – przeciwwskazania do stosowania

Stosowanie nootropów nie jest zalecane lub może być przeciwwskazane u:

• Kobiet w ciąży i karmiących piersią – brak wystarczających badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania w tej grupie.

• Osób z chorobami serca i nadciśnieniem – niektóre nootropy mogą podnosić ciśnienie krwi i przyspieszać pracę serca, co zwiększa ryzyko powikłań kardiologicznych.

• Pacjentów z padaczką – istnieje ryzyko interakcji z lekami przeciwpadaczkowymi oraz zwiększenia częstotliwości napadów.

• Osób z zaburzeniami psychicznymi – nootropy mogą nasilać objawy lękowe, maniakalne lub psychotyczne.

• Dzieci i młodzieży – większość nootropów nie została odpowiednio przebadana pod kątem bezpieczeństwa i skuteczności w tej grupie wiekowej.

 

Przed rozpoczęciem stosowania nootropów zaleca się konsultację z lekarzem, zwłaszcza jeśli pacjent przyjmuje inne leki lub cierpi na choroby przewlekłe.

 

PS. Spodobał Ci się mój artykuł? Jeśli tak, to rzuć groszem na dalsze wsparcie działalności blogowej!

Zajrzyj na:

• suppi.pl
• buycoffee.to

Wpłać ile chcesz :)

 

ARTYKUŁ MA CHARAKTER INFORMACYJNY i nie stanowi porady medycznej.

---

Z czego korzystałam pisząc ten tekst?

• Lorca, C., Mulet, M., Arévalo-Caro, C., Sanchez, M. Á., Perez, A., Perrino, M., … Serra, A. (2022). Plant-derived nootropics and human cognition: A systematic review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 63(22), 5521–5545. https://doi.org/10.1080/10408398.2021.2021137

• Malík M, Tlustoš P. Nootropics as Cognitive Enhancers: Types, Dosage and Side Effects of Smart Drugs. Nutrients. 2022 Aug 17;14(16):3367. doi: 10.3390/nu14163367. PMID: 36014874; PMCID: PMC9415189.