Czym jest health literacy? Co dają kompetencje zdrowotne?

Health literacy – co to jest?

Health literacy (kompetencje zdrowotne) definiuje się jako zdolność jednostek do uzyskiwania, przetwarzania i rozumienia podstawowych informacji zdrowotnych, które są niezbędne do podejmowania świadomych decyzji dotyczących zdrowia.

 

Poza rozumieniem treści medycznych kluczowe jest również zdobywanie szerszej świadomości determinantów zdrowia, umiejętność podejmowania decyzji na podstawie faktów oraz samodzielne wyszukiwanie wiarygodnych informacji. W ten sposób health literacy obejmuje zarówno rozumienie przekazu zdrowotnego, jak i umiejętność jego praktycznego zastosowania.

 

WARTO WIEDZIEĆ❗

Ze zjawiskiem „kompetencji zdrowotnych” ściśle powiązane jest inne pojęcie – tzw. patient compliance, czyli stosowanie się do zaleceń lekarskich. Health literacy umożliwia czytanie i rozumienie informacji zawartych w materiałach zdrowotnych, takich jak ulotki informacyjne czy wyniki badań. Patient compliance natomiast odnosi się do wdrażania tych zaleceń w życie, co jest możliwe tylko po ich właściwym zrozumieniu.

 

>> Zainspiruj się: Dobry content medyczny, czyli jaki?

 

Health literacy wg WHO

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje health literacy jako kompetencje wykraczające poza samo czytanie ulotek czy zrozumienie zaleceń lekarskich.

 

Według WHO health literacy to zdolność zarówno poznawcza, jak i społeczna, która wpływa na motywację oraz umiejętność zdobywania i wykorzystywania informacji związanych ze zdrowiem. Jej celem jest nie tylko poprawa zdrowia, ale również jego długotrwałe utrzymanie.

 

WHO zwraca uwagę, że health literacy jest niezbędna dla:

• aktywnego uczestnictwa w dbaniu o własne zdrowie,

• angażowania się w działania na rzecz zdrowia publicznego,

• zwiększenia odpowiedzialności systemów zdrowotnych za równość zdrowotną.

 

Podkreśla także, że niska alfabetyzacja zdrowotna prowadzi do gorszego stanu zdrowia, częstszych hospitalizacji i wyższych kosztów leczenia. Natomiast wysoki poziom health literacy pomaga zmniejszać nierówności zdrowotne i budować odporność społeczną.

 

TRUDNE POJĘCIE❗

Health literacy znane jest również jako alfabetyzacja zdrowotna, funkcjonalna wiedza zdrowotna lub odczytywanie zdrowia.

 

>> Zobacz także: Farmaceuta jako copywriter i edukator

 

Dlaczego health literacy jest ważne?

Health literacy odgrywa kluczową rolę zarówno na poziomie indywidualnym, jak i społecznym.

 

• Co daje pacjentowi health literacy? Przykładowo możliwość zrozumienia diagnozy, stosowanie leków  i diety zgodnie z zaleceniami czy podejmowanie świadomych decyzji związanych ze stylem życia, np. podstawowymi badaniami laboratoryjnymi.
• Co oznacza alfabetyzacja zdrowotna dla systemu zdrowia? Świadomość profilaktyki z poprawą kompetencji zdrowotnych wśród pacjentów do spadek liczby zbędnych i niezbędnych (będących efektem zaniedbań) hospitalizacji, co ma znaczenie dla kosztów opieki zdrowotnej.

 

Wysoki poziom health literacy pomaga w rozpoznawaniu i przeciwdziałaniu fake newsom oraz innym formom nieprawdziwych informacji, takich jak:

• misinformation (nieumyślne powielanie błędnych informacji),
• disinformation (celowe tworzenie i rozpowszechnianie fałszywych treści).

 

Co to oznacza w praktyce? Załóżmy, że pacjent potrafi odróżnić rzetelne zalecenia zdrowotne od szkodliwych mitów krążących w mediach społecznościowych.

 

Podaję przykład:

Kilka lat temu głośno było o tzw. lewoskrętnej witaminie C, która w rzeczywistości nie istnieje. Zapis „kwas L-askorbinowy” (będący synonimem dla wit. C) odnosi się do konfiguracji chemicznej cząsteczki, a nie do jej właściwości optycznych (lewoskrętności lub prawoskrętności). Witamina C (kwas askorbinowy) w każdej swojej formie biologicznie aktywnej nie wykazuje aktywności optycznej*, co czyni ten mit całkowicie bezzasadnym.

 

Jak zwiększać poziom health literacy?

Zarówno jednostki, czyli pacjenci, jak i systemy zdrowotne, np. programy profilaktyczne Ministerstwa Zdrowia czy organizacji prozdrowotnych, mogą podejmować działania, by poprawić poziom health literacy. Są to działania indywidualne, takie jak:

• uczestnictwo w warsztatach zdrowotnych,
• rozwijanie umiejętności korzystania z wiarygodnych źródeł informacji oraz krytycznego myślenia.

 

Istotne są również działania systemowe, np.:

• wdrażanie intuicyjnych systemów e-zdrowia,

• uproszczenie języka dokumentów medycznych (z użyciem plain language, czyli prostego języka),

• tworzenie kampanii społecznych dostosowanych do potrzeb różnych grup społecznych i językowych,

• wsparcie komunikacji zdrowotnej personelu medycznego.

 

Health literacy – podstawowe informacje

 

W mojej ocenie, szalenie istotnym elementem jest tworzenie odpowiednio opracowanych materiałów w przystępnej dla pacjenta formie, np. infografiki, wideo czy podcasty. Pomocne są również nowoczesne technologie, takie jak aplikacje zdrowotne, strony internetowe i portale edukacyjne, mogą znacząco wspierać rozwój health literacy. Ważne jest, aby treści te były oparte na dowodach naukowych (evidence-based) i dostosowane do różnych grup wiekowych, językowych i kulturowych.

 

>> Przeczytaj również: Czym jest EBM – medycyna oparta na faktach?

 

Czy copywriter medyczny może wesprzeć health literacy?

Copywriter medyczny odgrywa kluczową rolę w podnoszeniu health literacy. Jego zadaniem jest tworzenie rzetelnych i zrozumiałych treści dla pacjenta. Oprócz tego bierze udział w projektowaniu materiałów edukacyjnych dostosowanych do grup odbiorców.

 

Health literacy – podsumowanie

Health literacy to klucz do lepszego zdrowia i wyższej jakości życia. Dzięki rozwijaniu kompetencji zdrowotnych możemy podejmować bardziej świadome decyzje, lepiej dbać o swoje zdrowie i wspierać innych w tym procesie. Inwestowanie w rozwój health literacy to także sposób na zapewnienie bardziej efektywnej, dostępnej i sprawiedliwej opieki zdrowotnej dla wszystkich.

 

PS. Spodobał Ci się mój artykuł? Jeśli tak, to rzuć groszem na dalsze wsparcie działalności blogowej!

Zajrzyj na:

• suppi.pl
• buycoffee.to

Wpłać ile chcesz :)

 

ARTYKUŁ MA CHARAKTER INFORMACYJNY i nie stanowi porady medycznej.

---

Z czego korzystałam pisząc ten tekst?

• Pinkas, Jarosław. Współczesne wyzwania zdrowia publicznego. Red. . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021, 218 s. ISBN 978-83-200-6513-8
• Iwanowicz, Eliza. „HEALTH LITERACY” JAKO JEDNO ZE WSPÓŁCZESNYCH WYZWAŃ ZDROWIA PUBLICZNEGO. Medycyna Pracy 2009;60(5):427–437 
• https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/health-literacy